ලිනක්ස් මුල සිටම 17 කොටස.

අද අපි root User Account එක ගැන තව ටිකක් වැඩි දුර කතා කරන්නයි හදන්නේ. User management ගැන ගිය පාර ටිකක් කතා කරාට මම Group management ගැන ස්කිප් කරා. ඩෙස්ක්ටොප් කම්පුටර් වල වැඩිය පාවිච්චි කරන්න ඔන වෙන්නෙ නැති නිසා. අපි Networking වලට අත ගහපු වෙලාවක ඒවත් ඉගෙන ගනිමු..
අද කතාව පටන් ගන්න කලින් පොඩි දෙයක් කියල ඉන්නම්. මම site එකට එන අයගෙ Statics පොඩ්ඩක් චෙක් කරා.. ගොඩක් අය කියවන්නෙ පරණ ලිපි, ඇත්තටම මේ ලිපි දාන ඉක්මනට කියවගෙන වැඩ අත්හදා බල බල ඉගෙන ගන්න අමාරු බව මාත් පිලිගන්නවා.. ඒ උනාට දුක හිතෙන කතන්දරේ තමයි 80%කටත් වඩා වැඩි අය ඇවිත් තියෙන්නෙ වින්ඩෝස් පද්දති වල ඉදල කියල තමයි පෙන්නුම් කරන්නෙ. දැන් නම් කට්ටියගෙ ලිනක්ස් යකාට තියෙන බය ඇරිල තියෙන්න ඕන.. දැං කට්ටිය ගොඩක් දියුණුයි නේ.. හරි කමක් නෑ කවද හරි කාට හරි ප්‍රයෝජනවත් වෙයිනෙ..

කට්ටිය මේ වෙද්දි Root ගැන පොඩ්ඩ පොඩ්ඩ දන්නවනේ. Ubuntu පාවිච්චි කරන අය ගොඩදෙනෙකුට root user ගැන එච්චර අත්දැකීම් නැතුව ඇති. එයාලටත් Root user ඕනම නම් අන්ලොක් කරගන්න පුලුවන්.. Ubuntu කට්ටියනම් අවවාද කරන්නෙ  root ගෙන් ලොග් වෙන්න එපා කියල තමයි.

කොහොම කොහොම හරි Root කියන්නෙ  Linux system superuser කියන කෙනාට. නමින්ම තේරෙනවනේ කොහොම පොරක්ද කියලා. මෙයා අමුතුවෙන් හදන්න දෙයක් නෑ installation process එකේදි ඉබේම හැදෙනවා. account number 0 (zero) තමයි අනිවා ලැබෙන්නෙ. root user  කෙනෙකුට ඕනම task එකක් perform කරන්න පුලුවන්.. මෙන්න මේ කාරණේ නිසා තමයි Root user එකවුන්ට් එක දන්න කියන වැඩ කිඩ ඔක්කොම දාල පරිස්සම් කරන්න ඕන.සාමාන්‍යයෙන් මේ කාරණා පිලිපදින්න ඕන කියල තමයි සම්මතය,

01.)ඔබ administrator නම් එදිනෙදා පාවිච්චියට Root එකවුන්ට් එක පාවිච්චි කරන්න එපා. වෙන User Account එකක් හදාගෙන ඒක පාවිච්චි කරන්න.

02.)root user account එකේ බලතල ඕන වෙන වෙලාවට  su command  එක පාවිච්චි කරන්න. එතකොට Root account එකට switch වෙනවා. ඕන කරන වැඩේ ඉවර උනාම exit  ගහල ඒ මෝඩ් එකෙන් අයින් වෙන්න අමතක කරන්න එපා..

03.)එහෙම නැත්නම් sudo කමාන්ඩ් එක පාවිච්චි කරන්න root ගේ බල තල ලබාගන්න.. මීට කලින් වතාවල උදාහරණ පෙන්නල තියෙනවා..

මේ sudo කමාන්ඩ් එකේ Configurations /etc/sudoers කියන තැන තමා තියෙන්නේ.. ඔන නම් Gedit පාවිච්චි කරල පොඩ්ඩක් බලා ගන්න පුලුවන්..

අපි බලමු terminal එකේ කොහොමද වෙන කෙනෙක් විදිහට ලොග් වෙන්නේ කියලා..

$su -l name
උදාහරණ
$ su -l root
$su - root
$su -
$su -l
මේ කමාන්ඩ් හතරෙන්ම යන්නෙ root ට අනික් අයට නම්
$ su -l pitawana විදිහට තමයි පාවිච්චි කරන්න ඕන..

මෙන්න තව වැදගත් (එක අතකට නොවැදගත්) කමාන්ඩ් දෙකක්..
$who -u  මේ වෙලාවෙ ලොග් වෙලා ඉන්න ඔක්කොම අය පෙන්නනවා..
$whoami දැං ලොග් වෙලා ඉන්නෙ කවුරු හැටියටද කියල පෙන්නනවා..

අපි ඊලගට කතා කරන්න හදන්නෙ Password ගැන..අපි පොඩ්ඩක් දැන ගනිමු කොහොමද මේවා system එකේ තියෙන්නෙ කියලා.. ලිනක්ස් වල passwords තියෙන්න ඕන /etc/passwd  කියන තැන. ඒත් ඒක security hole එකක් නේ. ඕන කෙනකුට ගන්න පුලුවන් නිසා. (අමාරුවෙන් හරි) මෙක වහන්න මෙයාල පාවිච්චි කරනවා shadow password file කියල ක්‍රමයක්. අතන තියෙන්න ඕන පාස්වර්ඩ් ටික අරගෙන encrypt කරල /etc/shadow file කියන තැනට දානවා. මේ ක්‍රමය ඉන්ස්ටෝල් කරන කොට ඉබේම පිලිපදින දෙයක්.. අපිට අමුතුවෙන් හදන්න ඕන නෑ. shadow passwords  ක්‍රමය enable හරි නැති කරල දාන්න හරි ඕන නම් මේ කමාන්ඩ් පාවිච්චි කරන්න.. (දැන ගැනීම සඳහා පමණයි.)

# pwconv  ඔන් කරා..
#grpconv  ගෲප්ස් වලට ඔන් කරා..
#pwunconv ඕෆ් කරා..
#pwunconv ගෲප්ස් වලට ඕෆ් කරා

අපි කවදාකවත් පිලිනොපදින ඒත් පොතේ හැටියට නම් Paasword එකක් දාද්දි පිලිපදින්න ඕන මෙන්න මේ කරුණු.

01.අඩුම තරමින් characters අටක් වත් පාවිච්චි කරන්න ඕනලු.
02.සිම්පල් කැපිටල් මාරු කර කර පාවිච්චි කරන්නලු...
02patterns පාවිච්චි කරන්න එපාලු. වචන,වර්ෂ, අරවා මෙව්වා..
03.සංකේතත් පාවිච්චි කරන්නලු..
......
.........
........ ... .. .. .. ..
මේ විදිහට බයිල ගොඩක් තියෙනවා. ඔය ඔක්කොම කරන්න ගියොත් හැදෙන්නෙ password එකක් නෙවෙයි රචනාවක්.. අනික ඕක අපිටවත් මතක තියාගන්න පුලුවන් වෙයිද කියල සැකයි.. හික්..
අපි Password කමාන්ඩ් ටික ඉගෙන ගනිමු,

#passwd name
User කෙනකුට paasword එකක් දාන්න/වෙනස් කරන්න. password එක අහනවා.
උදාහරණ.
#passwd pitawana
# passwd කමාන්ඩ් එකෙන් පුලුවන් current user ගෙ paasword එක මාරු කරන්න.

#passwd -d name
user කෙනෙක්ගෙ password එක අයින් කරන්න පුලුවන්..

#passwd -x # name
මේ කමාන්ඩ් එකෙන් පුලුවන් කවුරු හරි User කෙනකුට තියෙන password එක තියෙන්න ඕන දින ගාන තීරණය කරන්න පුලුවන්..
උදාහරණ
#passwd -x 40 pitawana පිටවාන කියන user ගෙ password එක දවස් 40කට පස්සෙ ඉවරයි.. මරු නේ..

passwd -n # name
User කෙනකුට password එකක් වෙනස් කරන්න බැරි වෙන්න දවස් ගානක් දෙන්න පුලුවන්.
උදාහරණ.
#passwd -n 10 pitawana පිටවාන කියන User ට එයාගෙ password එක දවස් දහයක් යනකන් මාරු කරන්න බෑ.

#passwd -w # name
password එක expire වෙන්න කලින් user ට දන්වන්න පුලුවන්..
උදාහරණ.
#passwd -w 2 pitawana පිටවාන කියන user ගෙ password එක expire වෙන්න දවස් දෙකකට කලින් එයාට warning මැසේජ් එකක් දෙනවා.

passwd -i # name
password එක මාරු නොකලොත් එකවුන්ට් එක අහෝසි වෙනවා.
උදාහරණය.
#passwd -i 7 pitawana පිටවාන කියන user කියපු විදිහට pasword එක මාරු නොකලොත් දවස් හතකට පස්සෙ එකවුන්ට් එකට කෙලවෙනවා..

#usermod -L name
#passwd -l name
 මේ කමාන්ඩ් දෙකෙන්ම පුලුවන් එකවුන්ට් එකක් ලොක් කරල දාන්න.. නමුත් ඇත්තටම වෙන්නෙ pasword එකට කලින් ! මාක් එක එකතු වෙන එක විතරයි..
උදාහරණය,
#passwd -l pitawana

ලොක් කරපු එක ඇර ගන්නත් දැනගන්න එපාය. මෙන්න ඒක..
#usermod -U name
#passwd -u name
උදාහරණය
#passwd -u pitawana

ඔන්න මන් නියම ආයුධ ටිකක් දුන්න. වඳුරට දැලිපිහිය අහු උනා වාගෙ එහෙ මෙහෙ කපා කොටාගෙන මට එහෙම කෑ ගහන්න එපා..හික්..
මේවයින් ගන්න ඕන වැඩ දන්න ඈයො දන්නවා.. සිරා ගේම් ටිකක් ගෙදර කම්පියුටර් එකට උනත් දෙන්න පුලුවන් කට්ටිය හොල්මන් වෙන්න.. ඔතනදි අමාරුම කාරණය තමයි හැමෝම ලිනක්ස් පාවිච්චි කරන්න එකඟ කරගන්න එක..
ඊලඟ ලිපියෙන් අපි කතා කරන්න් යන්නෙ Linux File Permissions ගැන.. පොඩි ඉඟියක් පහල තියෙන රූපෙ බැලුවම පේනවා..

 ඊලඟ ලිපියෙන් ලිනක්ස් යකාව තව හොදට අදුර ගනිමු..