ලිනක්ස් මුල සිටම 11 කොටස

ගියපාර ලිපියෙන් Shell ගැන අඳුරගත්තනේ.. දැං ෂෙල් වෙඩි වගේ ෂෙල් වලින් වැඩගන්න තමයි හදන්නේ.. මුලින්ම කියන්න ඕන මේ දේවල්නම් නිකන් කියවගෙන ගියාටම වැඩක් නෑ, ලිනක්ස් දාගෙන ඒවා කරලම බලන්න ඕන. නැත්තන් නිකන් අර තැපෑලෙන් පීනන්න ඉගෙන ගත්තා වගේ වෙනවා..

මෙතනින් එහාට ලියවෙන දේවල් ප්‍රායෝගිකවම අත් විඳලම බලන්න ඕන.. එතකොට තමයි හරියට ඔලුවට යන්නේ.. මුලින්ම සරල command ගහල පුරුදුවෙලා ලොකු ලොකු වැඩ කරන්න පස්සේ යමුකෝ.. (තව දෙයක් කියන්න ඕන ලිනක්ස් වල file  format එක් ගැන කතා කරන්න මුල ඉදලම මගහැරුනා, අර ext,ext2,ext3,ext4... කියන රචනාව.ඒකත් Comming Soon....)

ලිනක්ස් වල command ගහන්නේ කොහොමද කියන එකනම් අමුතුවෙන් කියන්නත් ඕන නෑ මං හිතන්නේ.. terminal එකක් ඕපන් කරගෙන හරි ලොකු වැඩ කාරයෙක් නම් Graphical mode නැතුව ලොග් වෙලා හරි පුලුවං.. එක එක Linux Distribution වල එක එක terminals තියෙන්න පුලුවන්.. එකක් හරි කිහිපයක් හරි.. ඕකත් ඉතිං ලිනක්ස් යකාගේ පොඩි කෑල්ලක් විතරයිනේ. මතක නැතිනම් කලින් ලිපි පොඩ්ඩක් බලන්න ඒවයෙ  තියෙන concepts ගොඩක් වැදගත්.

කමක් නෑ කොහොම හරි terminal එකේ # මාක් එක වැටිලනම් තියෙන්නේ ඔයා ලොග් වෙලා ඉන්නේ root user විදිහට සම්පූර්ණ බලතල සහිතව, fedora එහෙම පාවිච්චි කරන අය හුරේ දායි.. $ මාක් එකනම් වැටිල තියෙන්නේ ඔයා ඉන්නේ root විදිහටනම් නෙවෙයි.. Ubuntu පාවිච්චි කරන අයට පේනවා ඇති.. දැං ඉතිං අප්සට් හා අපිට සම්පූර්ණ බල තල නෑනෙ කියල.. කලබල වෙන්න එපා Ubuntu පාවිච්චි කරන අය root විදිහට ලොග් නොවුනට එයාලට ඕන කරන බලතල ඔක්කොම වගේ දීල තියෙන්නේ.. එයාල root විදිහට අපිට ලොග් වෙන්න නොදෙන්නෙත් අපේම හොඳට, මොකද root විදිහට ගිහින් පිස්සු කෙලියොත් system එක චකබ්ලාස්ට් වෙනකන් දන්නේ නෑ.. ඕන නම් ඔය root unlock කරගන්නත් පුලුවං.. ඕන උනොත් පස්සෙ කරමු..
මම type කරන්න ඕන command ටික # මාක් එකට පස්සෙ හරි $ මාක් එකට පස්සෙ දාන්නම්.. ඉතිං  ඔය මාක් දෙකම නොදා Type  කරන්න..
කෝකටත් කියල Terminal එකක් ඕපන් කරන් පහල තියෙන එවා ගහල බලන්නකෝ..

# date
හරිම සරලයි, දවස බලාගන්න පුලුවං..

# whoami
ඔයා ලොග් වෙලා ඉන්නෙ කවුරු විදිහටද කියල පෙන්නයි..

# pwd
ගොඩක් වැදගත් එකක්,  Print Working Directory කියන එක තමයි කෙටි කරල තියෙන්නේ.. මෙකෙන් ඇත්තටම බලා ගන්න පුලුවං "මම කොහෙද මේ ඉන්නේ? '' කියන එක..

# cd
තවත් වැදගත් එකක් Change Directory කියන එක තමයි කෙටි කරල තියෙන්නේ.. උදා හරණයක් විදිහට # cd /home/username කියල ගැහුවම පාත් එකට අනුව තියෙන තැනට යනවා.. ඊලග command  එකෙන් පස්සේ මෙක පාවිච්චි කරන්න ලේසි වෙනවා..

#ls
listing කියන එක තමයි මේ.. windows වල dir command එකට සමානයි..තමුන් දැං ඉන්න directory එකේ තියෙන හැංගිලා නැති ඔක්කොම ජාති පෙන්නනවා.. ගහල බලන්න පාට පාට මාර ජාති.. පාට පාටින් ඕව පෙන්නන්නේ තේරුමක් ඇතිව, එක පාටකට එක තේරුමක් තියෙනවා.

#ls -l
long listing කියන එක තමයි තේරුම.. කලින් එකේදි පෙන්නුවේ එක ගොඩේනෙ. දැං එහෙම නෑ. අර -rw-rw-r-x වගේ පෙන්නන notation ගැන එච්චර හිතන්න යන්න එපා.. පස්සෙ කියල දෙන්නම්.. විස්තර ගොඩක් පැහැදිලිව බලා ගන්න පුලුවන්නේ..

#ls -a
ඔය කලින් කියපු දෙකේදිම පෙන්නන්නේ හැංගිලා නැති එවා කිව්වනේ.. මෙන්න මේකෙන් තමයි ඔක්කොම උන් අල්ල ගන්න පුලුවං..ඒත් එක ගොඩේ නේද පේන්නේ. ට්‍රයි කරමු switches දෙකම එකපාර දෙන්න..

# ls -la
එහෙම නැත්තං ls -al කිව්වත් හරි.. බලන්න කලින් පියවර වල පාවිච්චි කරපු switches දෙකම අපි එකපාර පාවිච්චි කරපු හැටි.. -a කියන එකත් -l කියන එකත් එකපාර ගත්තා.. දැං hidden and non hidden files ඔක්කොම පිලිවෙලට පෙන්නන හැටි බලන්න..

මෙන්න මෙතනදිම තව වැදගත් දෙයක් ඔයාලට කියන්න ඕන බලන්න හැංගිච්චා  ඔක්කොම පෙන්නන්නේ .filename කියලනේ.. ඩොට් එකක් ඊට පස්සෙ නම උදා: leaf කියන එක හැංගිලානම් තියෙන්නේ ඒක අර කෝඩ් එක ගැහුවම පෙන්නනෙ .leaf කියල නේද.. ඔන්න අපිට ගොඩක් වැදගත් දෙයක්.. මොකද අපේ file හංගන්න වෙන වෙලාවලුත් තියෙනවනේ.. ඕක වින්ඩෝස් වල කරන්නේ attribute එකක් විදිහට.. ඒ කියන්නේ වින්ඩෝස්ල හන්ගන්නේ attribute එක මාරු කරනවා hidden කියල.. එතකොට attrib -h කියන කෝඩ් එකෙන් ඒව බලා ගන්න පුලුවන් කියල කට්ටිය දන්නවනේ.. ලිනක්ස් වල හන්ගන්නනම් file name එකට කලින් ඩොට් එකක් දාන්න එච්චරයි..

cd ගැන තව දුරටත් ටිකක් වෙනමම කතා කරමු..

# cd /path
මෙන්න අර කලින් ලිපියක කියපු absolute path බයිලාව.. මෙහෙම ගැහුවම current working  directory දිලා තියෙන පාත් එකට root ගෙ ඉදන් identifie කරගන්නවා..

#cd path
current working directory එකේ ඉදල තමයි පල්ලට යන්නේ.. මේක තමයි relative path එක..

#cd ..
එක ලෙවල් එකක් උඩට යන්න පුලුවන්.. දෙකක් යන්න ඕන නම් cd ../..  ඒ විදිහට  තුනක් ඕන නම් හදල ගන්න..

#cd
#cd ~
මෙන්න මේ දෙකෙන් කෝක ගැහුවත් user's home directory එකට බුග් ගාල පනින්න පුලුවං එක පාරම..

ඔන්න දැං ඉතිං  Home work ගෙදර වැඩ තමයි.. ඔන්න ඔය කියපු command ටික හොදට පුරුදුවෙලා එන්න.. එල කිරි වගේ..මේ වගේ පොඩි පොඩි කමාන්ඩ් වලින් පටන් අරගෙන පැකේජ් ගලවල, අමුතුවෙන් දාල, කර්නල් එක පවා මාරු කරන්න අපි හෙමිහිට ඉගෙන ගනිමු..
 linux file format එක ගැන ඊලග එකෙන් බලන්න වෙනවා.මොකද දැනටමත් මේ ලිපිය හිතුවට වඩා ගොඩක් දිග වෙලානේ.. තව ඉගෙන ගන්න දේවල් එහෙමමයි.. මෙච්චර දවස් ලිපි ටික නිකන් කියව කියව විතරක් හිටියනම් දැං ඉතිං කම්මැලි කඩලා ලිනක්ස් දාගෙන වැඩ පටන් ගන්න හොද වෙලාව... ආ..

ඊලඟ ලිපියෙන් හමු වෙමු.. (Practice කරන්න අමතක කරන්න එපා. නැත්තං පස්සෙ අමාරු වෙනවා..)