ලිනක්ස් මුල සිටම 04 කොටස

බ්ලොග් එක පටන් ගත්තට මොකද ලිපි 3යි දාන්න හම්බ උනේ මාසයක් විතර වගේ අයේ මුකුත් දාන්න බැරි උනා. ඇත්තටම මෙහෙම උනේ හ්දිස්සියෙම රෝහල් ගතවෙන්න උන නිසා.. අස්නීප කියන්නෙ කාටත් පොදු දෙයක්නෙ.. ඒව ගැන හිත හිත ඉදල වැඩක් නෑ ආයෙමත් සුපුරුදු විදිහට වැඩටික කරගෙන යන්න තමයි හදන්න්නෙ. කොහොම උනත් කොළඹ ජාතික රොහලේ කාර්‍යමණ්ඩලය ගැන නම් වචනයක් කියන්නම ඕන.. එයාලගෙ සේවයට තුති මල් පොකුරක් දෙන ගමන්ම පිං දෙන්නත් ඕන කරපු උපකාර වලට.. ඒ වගෙම මං වෙනුවෙන් මහන්සි උන හොයා බලපු හැම දෙනාටමත් පිං.. හරි අතුරු වාර්තා දැං ඇතිනේ.. අපි කෙලින්ම වැඩේට බහිමු..
මේ පාර කියන්න හදන දේවල් ටික පහුගිය ලිපියත් එක්ක කෙලින්ම සම්බන්දයි.. ගියපාර ලිපියෙ file ගැන ඉගෙන ගත්ත දේවල් අපිට පේන විදිහට systemඑක ඇතුලෙ තියෙන විදිහයි අද බලන්න යන්නෙ.
මුලින්ම බලමු microsoft ලෝකෙ root directories ගොඩක් තියෙනවා නේද.. බලන්න හැම volume එකකටම එයාගෙම කියල root directory එකක් තියෙනවා
C:\
D:\
E:\...... කියලා.drive letter  එකත් එක්ක root directory එක පටලවා ගන්න එපා \ : back slash එක ගහල අපි යන්නෙ ඔය කියන root directory එකට තමයි.. අන්න ඒවා තමයි microsoft ලොක්කා ගාව එක එක  volume එකට එක එක ගානෙ තියෙන්නෙ. ඒත් ලිනක්ස් වලදි කතාව ගොඩක් වෙනස්.. තියෙන්නෙ එක root directory එකක් විතරයි.ඇත්තටම මේක unix වල සංකල්පයක්.. unified directory කියල තමයි unix වල ඕකට කියන්නෙ.

මේ කියන හරුපෙ තවත් හොදට තේරෙන්න google image  වලින් search කරල හොයාගත්ත පිංතූරයක් මං දාන්නම්කො පහලින්..

ලිනක්ස් පලවෙනි වතාවට පාවිච්චි කරන්න ගියම ඔලුව අවුල් වෙන්නෙ system එකට ගියාට පස්සේ හැම තැනම files, folders... තමයි පේන්න තියෙන්නෙ.. CD or DVD ROM එක අනික් partitions, Flash drive... අරවා මෙව්වා කොයි ලෝකෙ තියෙනවද කියල හිතාගන්න බැරුව යනවා (ඒත් දැං තියෙන file browsers ගොඩාක් user friendly විදිහට හදල තියෙන නිසා වැඩි අවුලක් නෑ) සමහර විට හිතෙන්න පුලුවං ටිකක් ලිනක්ස් පාවිච්චි කරල තියෙන කෙනකුට graphical file browsers තියෙද්දි මොකට ඕව ගැන හොයනවද කියලත්.. එත් system එක එක්ක හරඹ කරන්න නම් මෙව්වත් ටිකක් දැනගන්න එක හොදයි..

ඉතිං කොහොම හරි root එක අස්සෙ උඩින් තියෙන රූපෙ විදිහට එක එකට විශේෂිත වෙච්ච ව්දියට තව directories සෙට් එකක් තියෙන්න තමයි ලින්ක්ස් යුනික්ස් file system එක ගොඩනගල තියෙන්නෙ.. මේක standard ඒ කියන්න සම්මතයක් විදිහටයි තියෙන්නෙ.මොකද යුනික්ස් එක පාදක කරගෙන ලිනක්ස් එන්න කලින් යුනික්ස් අච්චුවෙ system ගොඩක් ලෝකෙට බිහි උනා, ඒත් ඒව හදපු කට්ටිය එයලට ඕන ඕන විදිහට system එක සැලසුම් කරපු නිසා එවා එක එකක් එක්ක compatibable උනේ නෑ. ඉතිං ලිනක්ස් වලට ඔය සෙතේ වෙන්න කලින් linux community එක මේක standardized සම්මතකරනය කරල තියෙන්නෙ The file system hierarchy standard (FHS) කියල තමයි ඔකට කියන්නෙ.

ලිනක්ස් unified file system  එකක් නිසා එයාට තියෙන්නෙ එක root directory එකක් කියල අපි කලින් කිව්වනේ, ඉතිං එතකොට අනික් පාටිශන් කෑලි බෑලි කොහෙද තියෙන්නෙ.. ඒ හැම දෙයක්ම  root directory එක යටතෙ තම්යි mount  කරල තියෙන්නෙ.. මේ හැම දේම තීරණය කරන FHS එක Linux standards base (LSB) කියන සෙට් එක තමයි පාලනය කරන්නෙ. මෙයාල බලගෙන ඉන්නව ලෝකෙට එන Linux පද්දති වල සම්මතය.. මොකද එයාලගෙ සම්මතයට වැඩ කරොත් තමයි  Linux-Linux එක එක පදති අතර  compatibility එක තියෙන්නෙ.

හරි අපි බලමු ඔය root අස්සෙ තියෙන එව්වයෙ තියෙන්නෙ මොනවද එව්වයෙන් වෙන්නෙ මොනවද කියලත්...

/

මෙයාගෙන් කියවෙන්නෙ Linux system එකේ root directory එක කියන එකයි.. මෙයා තමයි ලොක්කා.. මෙයා යටතෙ තමයි අනික් හැමෝම mount වෙලා ඉන්නෙ..

/bin

මේක ඇතුලෙ තියෙන්නෙ binary commands මෙව්වා හැම User කෙනකුටම අදාල සෙට් එක..

/boot

ඔන්න මේක අස්සෙ තමයි අර මෙච්චර දවසක් කිව්ව  kernel  එක තියෙන්නෙ ඊට අමතරව boot loader files ටික තියෙන්නෙත් මෙතන තමයි..

/dev

device files දාලතියෙන්නෙ මේක අස්සෙ.

/etc

අදාල පද්ධතියටම පමනක් විශේෂ වෙච්ච දේවල් දාල තියෙන තැන

/home

ගෙදර වගේ.. අපට ඕන කරන අපි දාන දේවල් තියෙන තැන  user home directories තමයි මෙතන තියෙන්නෙ..

/initrd

system එක boot කරද්දි මුලින්ම ගන්න RAM image එක තමයි තියෙන්නෙ.. මොකද අපි හැමොම දන්නවනේ system එක power ඔෆ් උනාම RAM එකෙ තිබුන ඔක්කොම නැතිවෙලා යනව කියල

/lib

පුස්තකාලෙ.. shared program libraries ටිකයි kernel modules ටිකයි..

/media

CD-ROM and floppy drives,removeable media එහෙම තියෙන්නෙ මෙතන..

/mnt

media එකේ තිබුන ඒව ඉස්සර මේකෙ  තමයි තිබුනෙ.. ඒත් system එක අලුත් වෙද්දි එව්ව /media එකට දාල..

/opt

අමතර  programs එන්නෙ මෙහෙට තමයි.. අපි අලුතින්ම දාන සමහර එව්වා එන තැන,

/proc

system state and processes ගැන තොරතුරු ත්යෙන්නෙ මෙහෙ..

/root

මේක කලින් කියපු root එක්ක පටලගන්න එපා.. මේ තමයි root user ගෙ home directory එක. මෙක directory එකක් මිසක් අර කලින්ම කිව්ව root එහෙම නෙවෙයි..

/sbin

system binary commands ටික

/srv

servers වලට එහෙම ඕන කරන file උදා: FTP and Web

/sys

මේක අලුතින් එකතු වෙච්ච එකක්.. ඉස්සර  /proc එකේ තිබුන සමහර එව්වා දැං මේකට දාල

/tmp

පද්ධතිය වැඩ කරද්දි හැදෙන temporary files තියෙන්නෙ මෙහෙ.

/usr

system commands and utilities තම්යි තියෙන්නෙ.. මේක ඇතුලෙ
/usr/bin
/usr/lib
/usr/local
/usr/sbin
/usr/X11R6 (for the X Window system)
 කියල තව කට්ටියකුත් ඉන්නව ස්මහර එව්වගෙ /usr/doc  හරි /usr/share/doc subdirectory කියල එකකුත් තියෙනවා හැම user කෙනකුටම access  කරන පුලුවං docs දාපු.

/var

හැම නිතරම වෙනස් වෙන එව්වා දාන්නෙ මෙහේ.. උදා:
/var/mail (holds e-mail in boxes)
/var/spool (holds files waiting for processing, such as print jobs or scheduled jobs)
/var/www (holds www or proxy cache files)

ඔන්න ලාවට ලාවට වගේ මෙව්වා දැන ගත්ත එකේ ලිනක්ස් පාවිච්චි කරන්න කරන විදිහ ගැන ඉදිරි ලිපි වලින් බලාගමු..